آموزش مفاهیم دینی به کودکان، به‌ویژه مفاهیم عاشورایی و فرهنگ زیارت امام حسین علیه‌السلام، نیازمند دقت، ظرافت و برنامه‌ریزی دقیق است؛ چون در این مسیر با دو چالش اساسی روبه‌رو هستیم: نخست، انتقال مفاهیم عمیق الهی و اخلاقی برای کودکان و دوم، انتخاب روش‌ها و قالب‌هایی متناسب با مراحل رشد در کودکان.
این مقاله با نگاهی تربیتی، تلاش می‌کند راهکارهایی برای آشنایی کودکان با امام حسین (علیه‌السلام) و فرهنگ زیارت اربعین ارائه دهد و در کنار آن، سه کتاب داستانی مناسب برای کودکان را با این هدف معرفی کند.
آموزش مفاهیم امام حسینی به کودکان چه راهکارهایی دارد؟
کودکان، جهان را از دریچه‌ی احساسات، تصویر و داستان درک می‌کنند. بنابراین برای آشنایی آنان با چهره نورانی امام حسین (علیه‌السلام)، باید از ابزارهایی بهره برد که متناسب با دنیای کودکانه‌ی آن‌ها باشد؛ مانند داستان، تصویر، بازی و تعامل. اما این آموزش باید به دور از افراط و تفریط انجام شود؛ نه آن‌قدر جدی و پیچیده که روح کودک توان درک و فهم آن را نداشته باشد و نه آن‌قدر سطحی که حقیقت ماجرا مخدوش شود.
کتاب‌هایی برای تربیت عاشورایی کودک
۱. کتاب «مثل فرشته‌ها»
این کتاب داستانی بلند برای کودکان ۸ تا ۱۳ ساله است. ماجرای آن مربوط به خواهر و برادری‌ست که در سفر اربعین با چالش‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند. اما آن‌ها موفق می‌شوند با کمک پدر و مادرشان چالش‌ها را حل کنند و در این راه به نکات و پیام‌های مهمی درباره امام حسین(علیه‌السلام) پی می‌برند؛ ازجمله معنای جایگاه امامت و همچنین زیارت برای بچه‌ها، ارتباط قلبی و معنوی با امام، تاریخچه‌ای از حرکت امام حسین و مصیبت‌های ایشان در کربلا و... .
نکته‌ی مهم آن است که نویسنده، همزمان با بهره‌گیری از داستان‌پردازی خلاقانه، ماموریت و فعالیت‌هایی به عهده‌ی خوانند‌ه‌ی کودک می‌گذارد که آموزش مفاهیم کتاب را تبدیل به یک فعالیت تعاملی می‌کند. اگر به فکر انتقال پیام‌های نجات‌دهنده‌ی امام حسین به کودکان هستید، کتاب مثل فرشته‌ها گزینه‌ی خوبی‌ست. علاوه بر آن، این کتاب مطالب متنوعی دربردارد که آن را در مورد آموزش مفاهیم دینی کودک هم تبدیل به گزینه‌ی قابل توجهی می‌کند.
۲. کتاب «معمای بابابزرگ»
در این کتاب، سؤال محوری بابابزرگ آغازگر یک ماجراجویی است: «بچه‌ها! می‌دونین توی سفر اربعین، با چه کاری امام حسین خیلی خوشحال می‌شه؟» کودکان داستان با مأموریت‌هایی مثل ماز و بازی کلمات به دنبال پاسخ این سؤال می‌گردند. این قالب تعاملی، حس کنجکاوی کودک را تحریک کرده و او را به سمت شناخت راهکارهایی عملی برای تقرب به امام حسین سوق می‌دهد. کتاب برای گروه سنی ۷ تا ۹ سال نوشته شده و نویسنده‌ی آن خانم کلر ژوبرت است.
خانم ژوبرت با مهارت مثال‌زدنی‌ای که در آموزش مفاهیم دینی کودک دارد، این داستان اربعین کودکانه را به تحریر درآورده است.
3. کتاب «سفر شگفت‌انگیز»
این کتاب با شخصیت بانمک «جناب پرمخملی» طراحی شده که کودک را در چهار موکب مختلف همراهی می‌کند. در هر موکب، داستانی دلنشین، مأموریتی معنوی و یک بازی یا چالش طراحی شده که به کودک کمک می‌کند مفاهیم عاشورایی و زیارت را با نشاط و علاقه دنبال کند. این ترکیب بین روایت، فعالیت و آموزش، تجربه‌ای همه‌جانبه برای کودک ایجاد می‌کند و او را برای تبدیل شدن به یک «زائر با معرفت» آماده می‌سازد. اگر به‌دنبال کتاب عاشورا کودک هستید، این یک پیشنهاد عالی‌ست.
نکات تربیتی مهم در آموزش مفاهیم کربلا به کودکان
والدین و مربیان در روایت مصائب کربلا برای کودکان باید سنجیده و آگاهانه عمل کنند. صحنه‌های این مصیبت جانکاه برای بچه‌های کم‌سن‌وسال باید کاملا متناسب و هماهنگ با ظرفیت روحی و روانی آنان بازگو شود. از طرف دیگر، بی‌توجهی به آشنایی آنان با عاشورای امام حسین روح مهربان آن‌ها را از بزرگ‌ترین و غنی‌ترین منبع معنویت، اخلاق و کرامت انسانی محروم می‌کند. تربیت عاشورایی، فرزندان ما را به خدا و ایمان به او نزدیک‌تر و آنان را با جاودانه‌ترین الگوهای انسانی آشنا و دوست می‌کند.
برای روایت زندگانی امام حسین و همچنین وقایع عاشورا در هر دوره‌ی سنی کودک به اقتضائات فهم، درک و روحیه‌ی او توجه می‌کنیم و روایتی سازگار با مراحل رشد او را برایش بازگو می‌کنیم.
همچنین شرکت کردن کودکان از سنین پایین در برنامه‌هایی مانند سینه‌زنی، دسته‌ی عزا و عزاداری برای امام حسین علاوه بر نزدیک کردن دل‌های آنان با امام حسین، حس همدلی معنوی را در آنان سرشار می‌کند و هویت دینی و اجتماعی‌شان را در ظرفی از شکوهمندی مذهبی می‌سازد.
استفاده از ابزارهایی مانند داستان، نقاشی، نمایش، و کاردستی بهترین قالب‌های انتقال محتوا و یادگیری برای کودکان است. در آموزش مفاهیم دینی به‌ویژه تربیت عاشورایی نیز از این مهم غافل نشویم.
نتیجه‌گیری
آشنایی کودک با امام حسین علیه‌السلام و فرهنگ عاشورا، مسیری است ظریف اما ضروری در تربیت دینی. اگر این مسیر با آگاهی، ظرافت و ابزار مناسب پیموده شود، نه‌تنها باعث تعمیق ایمان کودک می‌شود، بلکه شخصیت او را نیز بر پایه‌ی مفاهیمی چون محبت، عدالت و آزادگی شکل می‌دهد. استفاده از کتاب‌های داستانی تربیت‌محور، مانند سه نمونه‌ی معرفی‌شده، می‌تواند آغاز خوبی برای این مسیر باشد. ما در این مقاله، علاوه بر بررسی برخی نکات تربیتی پیرامون عاشورا به معرفی کتاب کودک مذهبی پرداختیم.
کلمات کلیدی: امام حسین برای کودکان، آموزش مفاهیم دینی کودک، کتاب عاشورا کودک، زیارت برای بچه‌ها، داستان اربعین کودکانه، تربیت عاشورایی، معرفی کتاب کودک مذهبی،
